Od prawie roku funkcjonujemy w innej, nieznanej nam wcześniej, rzeczywistości. Pandemia SARS-CoV-2 zmieniła życie wszystkich. W szczególny sposób dotyczy to przedstawicieli zawodów medycznych, w tym fizjoterapeutów. Zmieniające się przepisy prawne dotyczące rehabilitacji i tym samym wykonywania zawodu, pogorszenie sytuacji ekonomicznej, ryzyko zakażenia, ale także wdrożenie telemedycyny i opracowanie wytycznych rehabilitacji dla pacjentów dotkniętych COVID-19 to wyzwania, z którymi przyszło nam się zmierzyć.
Statystyka zakażeń wśród fizjoterapeutów
Nie ulega wątpliwości, że personel medyczny należy do grupy narażonej na ryzyko zakażenia SARS-CoV-2 [1]. Biorąc pod uwagę specyfikę pracy fizjoterapeuty – długi i bezpośredni kontakt z pacjentem oraz niedobory środków ochrony osobistej – trudno się dziwić lękowi przed zachorowaniem na COVID-19. Ministerstwo Zdrowia nieregularnie publikuje statystyki dotyczące zakażeń SARS-CoV-2 wśród personelu medycznego, jednak mimo wezwań Krajowej Izby Fizjoterapeutów i faktu, że fizjoterapeuci to trzeci co do liczebności samodzielny zawód medyczny, nie obejmują one tej grupy [2]. W celu wypełnienia luki informacyjnej KIF przeprowadziło badanie ankietowe na reprezentatywnej grupie 2 tysięcy fizjoterapeutów. Wyniki wykazały, że zakażenie SARS-CoV-2 dotknęło 16% polskich fizjoterapeutów, co daje szacunkową liczbę 11 tysięcy zakażonych. Najwyższe ryzyko zakażenia związane było z pracą na oddziałach rehabilitacji stacjonarnej, w domach pomocy społecznej oraz szkołach [3]. Dotychczas było 5 ofiar śmiertelnych COVID-19 wśród fizjoterapeutów w Polsce [4].
Od rozporządzenia do rozporządzenia
Na początku epidemii w Polsce, 12 marca Krajowa Izba Fizjoterapeutów zarekomendowała zamknięcie gabinetów ambulatoryjnych i zaprzestania fizjoterapii domowej na okres co najmniej 2 tygodni [5].
Wraz z ogłoszeniem stanu epidemii wprowadzono liczne ograniczenia, w tym zakaz wykonywania usług rehabilitacyjnych udzielanych w ramach prewencji rentowej (na podstawie zamówień ZUS) i działalności w zakresie lecznictwa uzdrowiskowego [6]. Następnie Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 31 marca 2020 r. wprowadziło całkowite ograniczenie świadczeń z zakresu rehabilitacji leczniczej [7]. Jedyne wyjątki od zakazu stanowiły sytuacje w których:
- zaprzestanie rehabilitacji było związane z ryzykiem poważnego pogorszenia stanu pacjenta,
- rehabilitacja stanowiła kontynuację leczenia u pacjentów przeniesionych z ośrodka leczenia ostrej fazy choroby,
- świadczenia były udzielane za pomocą systemów teleinformatycznych. [7]
Tym samym doszło do prawie całkowitego pozbawienia pacjentów dostępu do rehabilitacji oraz ograniczenia wykonywania czynności zawodowych przez fizjoterapeutów. Stan ten trwał przez 53 dni, do 4 maja 2020 r. [8]
Jak w przypadku innych dziedzin życia, również fizjoterapii dotyczyło letnie zmniejszenie obostrzeń i reżimu sanitarnego. Od 15 czerwca wznowione zostało leczenie i rehabilitacja uzdrowiskowa pod warunkiem uzyskania negatywnego wyniku testu w kierunku
SARS-CoV-2 [9]. Pod tym samym warunkiem w sierpniu dopuszczono rehabilitację na podstawie zamówień ZUS [10].
Jednak po tej chwili “normalności” przyszła “druga fala” epidemii. I tak Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 23 października wprowadziło ponowne zatrzymanie świadczeń w zakresie lecznictwa uzdrowiskowego i rehabilitacji leczniczej w ramach turnusów rehabilitacyjnych i turnusów leczniczo-profilaktycznych, z wyjątkiem przypadków, w których groziłoby to znacznym pogorszeniem stanu zdrowia pacjenta [11]. Następnie dodano inne wyjątki – telerehabilitację oraz kontynuację leczenia [12]. Warto zauważyć, że ograniczenia nie dotyczą leczenia ambulatoryjnego, szpitalnego, rehabilitacji domowej i praktyk prywatnych.
Na mocy Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 21 grudnia przepisy te nadal obowiązują [13].
Skutki dla fizjoterapeutów
Jak wynika z badania przeprowadzonego wśród 16 tysięcy ankietowanych na zlecenie Krajowej Izby Fizjoterapeutów, najczęstsze miejsca pracy fizjoterapeutów to przychodnie, szpitale, domy pacjentów, gabinety prywatne i zakłady rehabilitacji. Fizjoterapeuci znajdują zatrudnienie także w takich miejscach jak sanatoria, szkoły, domy opieki społecznej, SPA, kluby sportowe i siłownie czy domy opieki społecznej oraz spokojnej starości [14]. Wiele z tych miejsc pracy zostało zamkniętych lub zdecydowanie ograniczyło działalność w czasie epidemii. W szpitalach oddziały rehabilitacji stacjonarnej są zamykane na rzecz pacjentów chorujących na COVID-19 [15]. Fizjoterapeuci pracują zazwyczaj w więcej niż jednym miejscu – średnio 1,4 [14]. Personel medyczny, który udziela świadczeń pacjentom z podejrzeniem lub zakażeniem SARS-CoV-2, nie mógł udzielać świadczeń innym pacjentom, w innych miejscach pracy [16]. Ponadto, kierowana lękiem przed zakażeniem część pacjentów, szczególnie w podeszłym wieku, mniej chętnie korzystała z usług fizjoterapeutów. Również brak dostępu do środków ochrony osobistej powodował ograniczenie wykonywanych usług. Wszystkie te czynniki spowodowały, że możliwości pracy zawodowej dla fizjoterapeutów zmniejszyły się. Z drugiej strony, ze względu na zwiększone zapotrzebowanie na personel medyczny poszukiwani są fizjoterapeuci, którzy zostaliby powołani przez wojewodów do walki z epidemią. Do ich obowiązków należeć miałoby zarówno uzupełnianie braków fizjoterapeutów w poszczególnych placówkach, jak i wspieranie innych zawodów medycznych. Brakuje jednak wytłumaczenia, na czym to wsparcie wykonywania czynności medycznych miałoby dokładnie polegać [17].
Przyglądając się nowej rzeczywistości, TU INTER Polska przygotowało dodatkową ochronę ubezpieczeniową dla środowiska medycznego, w tym również dla Fizjoterapeutów, którzy chcą zadbać o bezpieczeństwo finansowe swoich najbliższych, w przypadku gdyby zostali ofiarami COVID-19.
Informacje na temat ubezpieczenia dla Fizjoterapeutów znajdują się pod linkiem: https://interpolska.pl/sluzba-zdrowia/fizjoterapeuta/
Informacje na temat możliwości uzyskania ochrony ubezpieczeniowej w ramach akcji “INTER Pracownikom Medycznym w czasie pandemii” znajdą Państwo poniżej: https://interpolska.pl/pracownikom-medycznym/.