Fizjoterapeuta jako samodzielny zawód medyczny,
czyli prawa i obowiązki w świetle ustawy o zawodzie.
Z reguły kiedy pacjenci myślą o fizjoterapii, przychodzą im do głowy skojarzenia związane z rehabilitacją po przebytych schorzeniach czy urazach, często jako konieczność po operacjach czy złamaniach, które kojarzą się z bólem. Jednak należy podkreślić, że fizjoterapeuta to ktoś znacznie więcej – to osoba, która holistycznie i interdyscyplinarne podchodzi do problemów pacjenta, skutecznie je eliminując poprzez identyfikację źródeł bólu i ich podłoża. W kwietniu 2019 roku weszła w życie nowelizacja Ustawy o Zawodzie Fizjoterapeuty, której celem była regulacja prawna tego zawodu. Ponad rok po wprowadzeniu tych zmian w ustawie, postanowiliśmy przyjrzeć się, jak w praktyce wygląda wykonywanie najmłodszego zawodu medycznego.
Warto podkreślić, że ideą Ustawy o Zawodzie Fizjoterapeuty było określenie zakresu praw i obowiązków tym zawodzie [1]. Na tej podstawie, fizjoterapeutą określamy osobę, która [1]:
- prowadzi diagnostykę funkcjonalną pacjenta,
- planuje i prowadzi zabiegi terapeutyczne (jak kinezyterapia, fizykoterapia, masaż), a w przypadku magistra i specjalisty – również kwalifikuje do tych zabiegów,
- dobiera wyroby medyczne do potrzeb pacjenta, a także uczy posługiwania się nimi, a w przypadku magistra i specjalisty – również zleca zaopatrzenie medyczne,
- prowadzi działalność fizjoprofilaktyczną,
- prowadzi dokumentację medyczną, a w przypadku magistra i specjalisty – również wydaje opinie dot. stanu funkcjonalnego pacjentów.
Warto przy tym wspomnieć, że fizjoterapeuta, aby wykonywać swój zawód powinien:
- posiadać odpowiednie wykształcenie, potwierdzone dyplomem lub świadectwem,
- wykazywać się nienagannym stanem zdrowia, umożliwiającym wykonywanie zawodu,
- być osobą niekaraną, o pełnej zdolności wykonywania czynności prawnych,
- znać język polski w stopniu umożliwiającym sprawną komunikację z pacjentem.
Należy podkreślić, że tytuł zawodowy fizjoterapeuty jest chroniony prawnie, co oznacza, że osoby nie posiadające w/w uprawnień nie mogą posługiwać się tym tytułem. Dlatego, aby móc w pełni udzielać świadczeń w tym zakresie, niezbędne jest posiadanie prawa wykonywania zawodu fizjoterapeuty (PWZFz) [2]. Dla przypomnienia warto dodać, że podobnym dokumentem legitymują się między innymi lekarze, pielęgniarki czy diagności laboratoryjni. To właśnie dokument PWZFz, będący potwierdzeniem uprawnień fizjoterapeuty, pozwala budować zaufanie wśród pacjentów i jest swoistym identyfikatorem, za pomocą którego pacjent może zweryfikować kompetencje fizjoterapeuty. Taki stan prawny pozwala wyeliminować ze środowiska tzw. „pseudo specjalistów” [2].
W związku z nieustannym rozwojem wiedzy medycznej – zadaniem samorządu zawodowego, czyli Krajowej Izby Fizjoterapeutów (KIF) jest działanie na rzecz stałego rozwoju zawodowego fizjoterapeutów[1]. Wprowadzony został program ciągłego doskonalenia zawodowego, który wspiera rozwój i doskonalenie wiedzy oraz umiejętności przez cały czas trwania kariery zawodowej. Co to oznacza dla fizjoterapeutów? Zachęca ich to do śledzenia doniesień literaturowych, uczestnictwa w szkoleniach oraz konferencjach naukowych. Zawody medyczne charakteryzują się ogromną dynamiką zmian, dlatego aby zgodnie z kodeksem etycznym, móc świadczyć pacjentom usługi na jak najwyższym poziomie, niezwykle istotne jest ciągłe podnoszenie poziomu wiedzy. Warto w tym miejscu podkreślić, że wykonywanie zawodu fizjoterapeuty, może też przejawiać się poprzez kształcenie studentów, zdobywanie stopni naukowych (np. stopnia doktora lub wyższych), a także prowadzenie prac naukowo-badawczych w ośrodkach naukowych i na wyższych uczelniach.
Zgodnie z raportami Krajowej Izby Fizjoterapeutów [2], kwestia obowiązkowego prowadzenia przez fizjoterapeutów dokumentacji medycznej, spotkała się z dużym uznaniem w tych kręgach zawodowych. Zwyczaj ten praktykowany był w wielu placówkach na długo przed zmianami.
Nowelizacja Ustawy o Zawodzie Fizjoterapeuty z kwietnia 2019 roku wprowadziła możliwość zakładania praktyk zawodowych przez fizjoterapeutów, podobnie jak od wielu lat czynią to lekarze i pielęgniarki. Bez wątpienia wzmacnia to pozycję tego zawodu w systemie ochrony zdrowia. Co więcej, pozwala fizjoterapeutom prowadzącym indywiduwalne gabinety dobierać i zlecać wyroby medyczne do potrzeb pacjentów. Istotne w tym przypadku jest posiadanie przez osobę prowadzącą praktykę przynajmniej tytułu zawodowego magistra fizjoterapii.
Aby ułatwić pacjentom znalezienie fizjoterapeuty, powstał Krajowy Rejestr Fizjoterapeutów, do którego wpis może uzyskać każdy przedstawiciel tego zawodu, posiadający prawo do jego wykonywania, po złożeniu odpowiedniego wniosku do Krajowej Izby Fizjoterapeutów [2]. Jak pokazują badania, stworzenie wspomnianego rejestru przyczyniło się do zbudowania jeszcze większego zaufania do tej grupy zawodowej [3]. Ponadto, każdy pacjent może w kilka chwil zweryfikować czy osoba, która prowadzi jego rehabilitację, ma do tego stosowne uprawnienia i kwalifikacje, czyli wspomniane wcześniej wykształcenie. Prowadzenie takiego rejestru, pozwala zapewnić jakość i profesjonalizm świadczonych usług i przyczynia się do popularyzacji różnych specjalizacji w konkretnych grupach pacjentów (np. osób starszych, czy dzieci).
Aktualnie w Krajowym Rejestrze Fizjoterapeutów, zarejestrowanych jest prawie 69 tysięcy fizjoterapeutów, co czyni go trzecim co do liczebności zawodem medycznym w Polsce[2]. Co ciekawe, zdecydowanie częściej zawód ten wybierają kobiety (około 70%), niż mężczyźni. Zgodnie z danymi Głównego Urzędu Statystycznego, Polska jest krajem starzejącym się, co coraz częściej odczuwalne jest to w branży medyczno-opiekuńczej i wiąże się z ciągłym wzrostem zapotrzebowania na tego typu usługi [4]. Stąd mimo tak dużej liczby fizjoterapeutów w naszym Kraju, nie są oni w stanie zapewnić opieki wszystkim potrzebującym. Ponadto, poza osobami starszymi, należy pamiętać także o pacjentach cierpiących na choroby rzadkie, których w Polsce jest około 2 milionów [5]. Dla pacjentów wymagających specjalistycznej opieki, możliwość kontaktu z fizjoterapeutą, o określonych kwalifikacjach lub specjalizacji zawodowej jest często na wagę złota. Jednak jest to zazwyczaj utrudnione lub prawie niemożliwe, ze względu na problemy z dotarciem do fizjoterapeuty, posiadającego doświadczenie w pracy z konkretną jednostką chorobową. Problem ten nasila się szczególnie w mniejszych miejscowościach, zmuszając pacjentów do poszukiwania właściwego fizjoterapeuty z dala od swojego miejsca zamieszkania [6].
Podsumowując, fizjoterapeuta to osoba wykonująca diagnostykę funkcjonalną pacjenta, kwalifikująca, prowadząca i planująca kinezyterapię i fizykoterapię oraz dobierająca wyroby medyczne do potrzeb pacjenta.
Samodzielność zawodowa zawsze idzie w parze z odpowiedzialnością, zarówno cywilną, karną, jak i zawodową. Pozwala to chronić samych pacjentów i ułatwiać im dochodzenie odszkodowań w przypadku doznania uszczerbku na zdrowiu.
Posiadanie własnej praktyki zawodowej, zgodnie z obowiązującymi przepisami prawa obliguje Fizjoterapeutów do posiadania polisy obowiązkowego ubezpieczenia OC. Jego zakres obejmuje odpowiedzialność za szkody będące następstwem udzielania świadczeń zdrowotnych albo niezgodnego z prawem zaniechania udzielania świadczeń zdrowotnych. INTER Polska, jako czołowy ubezpieczyciel na rynku, oferuje pakiet INTER dla Fizjoterapeutów, który dodatkowo oferuje możliwość ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej dobrowolnej. Dobrowolne OC przeznaczone jest dla wszystkich tych, którzy chcą zabezpieczyć wszystkie sfery swojego życia zawodowego, nie objęte obowiązkowym OC (np. szkody w mieniu pacjenta, szkody związane z prowadzeniem gabinetu itp.). OC dobrowolne może być rozszerzone o szkody wynikające z naruszenia praw pacjenta. Ponadto, w ramach Pakietu INTER dla Fizjoterapeutów ofertuje ubezpieczenie ochrony prawnej zawodu, co jest istotne w kontekście ewentualnych szkód związanych z roszczeniami pacjentów wynikających z popełnienia błędu medycznego lub związanych z naruszeniem jego praw. Ochrona prawna obejmuje także pomoc na ewentualność sporów z ZUS i NFZ, a także ochronę prawną w postępowaniu przed sądem dyscyplinarnym.
Piśmiennictwo:
- Ustawa o zawodzie fizjoterapeuty (https://sip.lex.pl/akty-prawne/dzu-dziennik-ustaw/zawod-fizjoterapeuty-18244654 – dostęp online 26.10.2020)
- Krajowa Izba Fizjoterapeutów (https://kif.info.pl – dostęp online 26.10.2020)
- Paszkowska, Nowy status fizjoterapeuty w polskim systemie ochrony zdrowia. Wiadomości Lekarskie, VOLUME LXXIII, ISSUE 7, JULY 2020
- Główny Urząd Statystyczny (https://stat.gov.pl/infografiki-widzety/infografiki/infografika-swiatowy-dzien-ludnosci-11-lipca,37,4.html – dostęp online – 26.10.2020)
- R. Trylińska-Tekielska, Paweł Gidziński; Oczekiwania wobec fizjoterapeuty i poczucie dobrostanu chorych objętych opieką paliatywną. Medycyna Paliatywna w Praktyce 2017; 11, 1, 8–16.
- Głos fizjoterapeuty, 2/2019