Brak ustawy o zawodzie fizjoterapeuty, jak również brak zainteresowania tym faktem przedstawicieli rządu, instytucji i organizacji państwowych od wielu lat utrudnia wprowadzenie standardów fizjoterapii zgodnych z tymi wprowadzanymi na świecie, a także prowadzi do obniżenia poziomu usług fizjoterapeutycznych w szeroko rozumianej rehabilitacji medycznej w ramach usług finansowanych przez Narodowy Fundusz Zdrowia. Problem ten znalazł potwierdzenie w Raporcie NIK ogłoszonym 21 października 2014 roku. Dodatkowo prowadzi on do dyskryminacji fizjoterapeutów i marginalizacji świadczonych przez nich usług, mimo że procedury fizjoterapeutyczne stanowią ponad 90% wszystkich świadczeń rehabilitacyjnych. Określenie kompetencji zawodowych fizjoterapeutów i ich praw w procesie leczenia pacjentów pomoże w rozwiązaniu wspomnianych wcześniej problemów. Powstaje jednak pytanie: jakie powinny być wspomniane kompetencje? Poniżej przedstawiamy kilka argumentów, które mogą być przydatne w trwającej od wielu miesięcy dyskusji.
1. Autonomia zawodu fizjoterapeuty.
Wg zaleceń WCPT zawód fizjoterapeuty jest zawodem autonomicznym i nie podlega innym zawodom medycznym. Fizjoterapeuta ma prawo do przeprowadzenia badania funkcjonalnego, ustalenia programu terapii, przeprowadzenia jej oraz dokonania ponownej oceny w celu określenia efektów postępowania link do strony WCPT.
2. Każdy zawód ma określone kompetencje, niezależne od innych zawodów.
Każda osoba, która ukończy edukację w ramach studiów wyższych na dowolnym kierunku uzyskuje określone kompetencje. Poziom kompetencji zależy od poziomu ukończonego kształcenia (studia licencjackie, magisterskie). Po ukończeniu kształcenia na poziomie studiów licencjackich lub w systemie kształcenia studiów jednostopniowych, w każdym zawodzie można rozpocząć samodzielną pracę. Kompetencje są rozszerzane w miarę kontynuacji kształcenia na wyższych poziomach.
Zasada ta dotyczy także zawodów medycznych. Lekarz bez specjalizacji po ukończeniu studiów, pielęgniarka po ukończeniu studiów licencjackich, ratownik medyczny po ukończeniu studiów licencjackich, psycholog po ukończeniu studiów magisterskich uzyskują prawo do wykonywania zawodu i udzielania pomocy osobom wymagającym opieki medycznej. Ich kompetencje rozszerzane są po ukończeniu kolejnych etapów kształcenia (studia magisterskie, specjalizacje lekarskie, inne kształcenie podyplomowe w zawodach medycznych). Szczegółowe zasady ich pracy w ramach Narodowego Systemu Zdrowia regulują określone rozporządzenia, jednak każdy z zawodów medycznych posiada ustawowo nadaną autonomię i prawo do podejmowania samodzielnych decyzji.
3. Wprowadzenie egzaminu państwowego i odpowiedzialności zawodowej uzasadnia nabyte kompetencje zawodowe, a także określoną niezależność w podejmowaniu decyzji.
Projekty ustawy o zawodzie fizjoterapeuty, które pojawiały się od kwietnia 2012 do chwili obecnej zawierają zapisy o konieczności wprowadzenia egzaminu państwowego dla fizjoterapeutów. Po wejściu w życie ustawy o zawodzie fizjoterapeuty, egzamin państwowy, jednolity na wszystkich uczelniach, powinien być podstawą do nadania prawa wykonywania zawodu i określenia jego kompetencji. Projekty ustawy zawierają także zapisy o wprowadzeniu odpowiedzialności zawodowej fizjoterapeutów oraz obowiązku samokształcenia. Trudno wyobrazić sobie sytuację, w której osoba po zdaniu egzaminu państwowego, odpowiedzialna prawnie za wprowadzane działania terapeutyczne oraz podnosząca swoje kwalifikacje, wypełniała czyjeś zalecenia bez możliwości samodzielnego podejmowania decyzji.
4. Niezależność zawodowa wyłącznie dla specjalistów? Działanie pozbawione logiki.
Propozycje nadania pełnej autonomii zawodowej wyłącznie specjalistom w dziedzinie fizjoterapii/rehabilitacji ruchowej, które pojawiły się w projektach budzą wątpliwości, a także wymagają uzasadnienia i odpowiedzenia sobie na kilka pytań. W przypadku wprowadzenia takiego zapisu Polska byłaby jedynym na świecie krajem, w którym kształcenie fizjoterapeuty posiadającego prawo do samodzielnego świadczenia usług i podejmowania decyzji trwałoby minimum 9, a uwzględniając czas oczekiwania nawet kilkanaście lat.
Nadanie prawa do prowadzenia niezależnej praktyki fizjoterapeutycznej wyłącznie specjalistom fizjoterapii/rehabilitacji ruchowej zobowiązuje Państwo do zapewnienia możliwości kształcenia specjalistów i równego dostępu do specjalizacji.
Kto pokryje koszty edukacji wielu tysięcy magistrów fizjoterapii, którzy zostaną zmuszeni do dalszego kształcenia by uzyskać niezależność zawodową? W chwili obecnej fizjoterapeuci sami pokrywają koszty kursów obowiązujących w programie specjalizacji oraz szkoleń uwzględnianych na etapie kwalifikacji dla chętnych do rozpoczęcia specjalizacji. Taki koszt to od kilkunastu do kilkudziesięciu tysięcy złotych.
Gdzie będzie odbywać się kształcenie specjalistów? Czy powstaną nowe ośrodki uprawnione do edukacji fizjoterapeutów ? Ile czasu zajmie wykształcenie wszystkich chętnych osób? Obecnie egzamin specjalizacyjny zdaje około 70 – 80 osób rocznie. Zakładając optymistycznie, że kształceniem specjalizacyjnym będzie zainteresowana tylko połowa fizjoterapeutów z tytułem magistra, przewiduje się, że ich wykształcenie zajmie ponad 30 lat.
W jaki sposób Państwo zapewni równy dostęp do kształcenia specjalistów? Brak ośrodków edukacyjnych jest w obecnym systemie ograniczeniem samym w sobie. Należy również uwzględnić fakt zróżnicowanego sposobu zatrudniania fizjoterapeutów w placówkach medycznych. Zatrudnienie w ramach umowy o pracę i oddelegowanie przez pracodawcę zapewnia możliwość edukacji bez dodatkowych kosztów. Wiele tysięcy fizjoterapeutów w Polsce świadczy usługi w ramach działalności gospodarczej. Podjęcie narzuconego wymogu posiadania specjalizacji do uzyskania niezależności zawodowej oznacza dla nich konieczność odbywania wielomiesięcznego stażu bez żadnego wynagrodzenia. Taka sytuacja jest już z założenia nie do zaakceptowania dla wielu fizjoterapeutów.
Wprowadzenie niezależności wyłącznie dla specjalistów ograniczy swobodę prowadzenia działalności gospodarczej obejmującej świadczenie usług fizjoterapeutycznych. W Polsce funkcjonuje wiele tysięcy placówek i gabinetów świadczących usługi fizjoterapeutyczne. Wprowadzenie zapisów o przyznaniu niezależności zawodowej wyłącznie specjalistom w dziedzinie fizjoterapii zmusi właścicieli gabinetów prywatnych do zatrudnienia dodatkowych osób z wymaganymi kwalifikacjami. Dla większości fizjoterapeutów taka sytuacja oznaczać będzie brak możliwości sfinansowania prowadzenia gabinetu i konieczność zawieszenia prowadzonej działalności. Z punktu widzenia ekonomicznego oznacza to także stratę dla Państwa. Art. 22. Konstytucji Rzeczpospolitej Polskiej stanowi, że „Ograniczenie wolności działalności gospodarczej jest dopuszczalne tylko w drodze ustawy i tylko ze względu na ważny interes publiczny”. Jaki to ważny interes publiczny jest przyczyną próby odebrania nabytych praw? Od lat fizjoterapeuci po studiach magisterskich, technicy fizjoterapii i licencjaci fizjoterapii prowadzą z powodzeniem samodzielne praktyki fizjoterapeutyczne w całej Polsce pomagając w powrocie do zdrowia wszystkim grupom chorych, od noworodków po osoby starsze.
Pacjent jest podmiotem leczenia. Ma prawo decydowania u kogo chce się leczyć i z czyich usług chce korzystać w sektorze prywatnym. Wprowadzenie niezależności zawodowej wyłącznie dla specjalistów utrudni pacjentom dostęp do fizjoterapeuty, który nie posiada specjalizacji. Zapis taki zmusi pacjentów do finansowania usług specjalistów, którym przysługiwałoby prawo do wystawienia skierowania/zlecenia na fizjoterapię. Zważywszy na obecną krytyczną sytuację w publicznym sektorze usług zdrowotnych, zapis taki opóźni dostęp osób chorych do usług fizjoterapeutycznych i podniesie koszty leczenia.
Czy zapisy o niezależności zawodowej przyznanej wyłącznie specjalistom wpłyną na pracę fizjoterapeutów zatrudnionych poza systemem opieki zdrowotnej? Jakie kompetencje będą mieć fizjoterapeuci zatrudnieni w szkołach i przedszkolach integracyjnych i specjalnych, w domach opieki społecznej, w ośrodkach oferujących zajęcia ruchowe i profilaktyczne, w firmach produkujących i oferujących zaopatrzenie ortopedyczne czy w klubach sportowych? Czy ich także będą obowiązywać skierowania i zlecenia na fizjoterapię (która obejmuje również działania profilaktyczne), jeśli nie posiadają specjalizacji? Czy wykładowcy uczelni wyższych kształcący fizjoterapeutów też będą podlegać obowiązkowi posiadania specjalizacji w dziedzinie fizjoterapii, by prowadzić zajęcia ze studentami?
W związku z powyższym, uwzględniając planowany egzamin państwowy, wprowadzenie odpowiedzialności zawodowej oraz konieczność ciągłego podnoszenia kwalifikacji zawodowych, SFP podtrzymuje swoje stanowisko odnośnie kompetencji w zawodzie fizjoterapeuty. Kompetencje powinny być uzyskiwane zgodnie z systemem obowiązującego w Polsce kształcenia.
Osoba, która ukończyła studia licencjackie nadające uprawnienia zawodowe powinna uzyskać podstawowe prawa w podejmowaniu decyzji o procesie leczenia i profilaktyki. Wprowadzenie egzaminu państwowego uniemożliwi uzyskanie prawa wykonywania zawodu osobom, które nie prezentują odpowiedniego poziomu wiedzy, umiejętności zawodowych i kompetencji społecznych. W przypadku wątpliwości odnośnie jakości kształcenia na poziomie studiów licencjackich, należy wydłużyć okres kształcenia do 4 lat lub przywrócić jednolite 5-letnie studia magisterskie.
Ukończenie studiów magisterskich, podobnie jak w innych zawodach medycznych, powinno zapewnić autonomię zawodową i niezależność w podejmowaniu decyzji podczas programowania i prowadzenia terapii. Magister fizjoterapii/rehabilitacji ruchowej może prowadzić terapię na podstawie rozpoznania lekarskiego.
Specjaliści w dziedzinie fizjoterapii po kolejnych kilku latach kształcenia powinni uzyskiwać szersze uprawnienia diagnostyczne i terapeutyczne. SFP zauważa konieczność wprowadzenia dodatkowych specjalizacji kierunkowych np. w dziedzinie fizjoterapii w ortopedii, neurologii, pediatrii i chorób wewnętrznych.
Wymieniony zakres kompetencji ułatwi dostęp osobom chorym do usług fizjoterapeutycznych, skróci czas oczekiwania i leczenia zmniejszając jego koszty.
Koleżanki i Koledzy,
Nie pozwólmy na marginalizację naszego zawodu i ograniczenie kompetencji Fizjoterapeutów. Inne grupy zawodowe, współpracując w zespołach wielospecjalistycznych posiadają swoje prawa i niezależność zawodową. Fizjoterapeuci w innych krajach uzyskują coraz szersze kompetencje.
W naszym kraju dochodzi do paradoksalnej sytuacji, w której dąży się do ustawowego ograniczenia niezależności zawodowej tysięcy fizjoterapeutów po studiach wyższych. Po wielu latach milczenia i pomniejszania znaczenia naszych działań walczmy o nasze prawa!