Ustawa o zawodzie fizjoterapeuty z dn. 25 września 2015 r. podaje, że zawód fizjoterapeuty polega na wykonywaniu świadczeń medycznych [1]. Przedmiotem dyskusji pozostaje fakt, czy fizjoterapeuci posiadają uprawnienia do wykonywania zabiegów związanych z naruszeniem ciągłości tkanek pacjenta np. suchej igłoterapii. W związku z niedawnym rozszerzeniem możliwości kwalifikacji i wykonywania szczepień przeciwko COVID-19 na tę grupę zawodową [7], warto ponownie zwrócić uwagę na to zagadnienie.
Czynności prowadzące do naruszenia ciągłości tkanek ludzkich
Powyższe sformułowanie zostało użyte w Ustawie z dnia 5 grudnia 2008 r. o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi, która nakłada na osoby wykonujące takie procedury bez związku z udzielaniem świadczeń zdrowotnych obowiązek wdrożenia postępowania chroniącego przed zakażeniami [2]. Chodzi m.in. o zabiegi wykonywane przez kosmetyczki z zakresu medycyny estetycznej. Obecny stan prawny nie zakazuje im przerywania ciągłości tkanek, z zachowaniem określonych zasad. Jednak środowiska medyczne postulują o ograniczenie grup zawodowych uprawnionych do wykonywania tego typu zabiegów, sugerując m.in. zmianę definicji medycyny estetycznej [3]. Tendencja do zwiększenia stopnia regulacji związana jest częściowo z wejściem w życie Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego w sprawie wyrobów medycznych, ale trudno nie odnieść wrażenia, że chodzi również o walkę o rynek zabiegów kosmetycznych pomiędzy różnymi środowiskami zawodowymi [4].
Brak zakazu = pozwolenie?
Sytuacja fizjoterapeutów jest jednak inna niż ta opisana powyżej. Jak już wspomniano we wstępie, fizjoterapeuci są samodzielnym zawodem medycznym i wykonują konkretne świadczenia medyczne. Według Ustawy o zawodzie fizjoterapeuty, należą do nich m.in. kwalifikowanie, planowanie i prowadzenie fizykoterapii, kinezyterapii i masażu, zlecanie wyrobów medycznych i dobieranie ich do potrzeb pacjentów, prowadzenie działalności fizjoprofilaktycznej [1]. Są to szerokie, żeby nie powiedzieć – ogólnikowe, pojęcia. Wymienione w Ustawie świadczenia wykonywane przez fizjoterapeutów poprzedzone są sformułowaniem “w szczególności”. Nie jest to więc kompletna lista. Dla przypomnienia, świadczenia medyczne to działania służące zachowaniu, ratowaniu, przywracaniu lub poprawie zdrowia oraz inne działania medyczne wynikające z procesu leczenia lub przepisów odrębnych, regulujących zasady ich wykonywania [5]. Czy można w takim razie założyć, że skoro nie istnieją przepisy wprost zakazujące fizjoterapeutom przerywania tkanek, to jest ono dozwolone w ramach udzielania przez nich świadczeń medycznych? Pytanie pozostaje otwarte.
Przy braku jednoznacznej wykładni należy pamiętać, że samo posiadanie Prawa Wykonywania Zawodu to niekoniecznie wystarczający warunek prowadzenia poszczególnych rodzajów leczenia np. igłoterapii. Niezbędne jest nabycie kompetencji i uprawnień w danej dziedzinie np. poprzez ukończenie kursu lub szkolenia. [6]
Należy pamiętać, że fizjoterapeutę, tak jak każdego pracownika medycznego, obowiązuje odpowiedzialność karna i cywilna. W przypadku prowadzenia praktyki fizjoterapeutycznej zawarcie umowy ubezpieczenia OC jest obligatoryjne, ale warto zadbać o nie także w przypadku pracy na etacie czy na podstawie umowy zlecenia. TU INTER przygotował ofertę dopasowaną do potrzeb fizjoterapeutów – zapoznaj się z nią tutaj lub skontaktuj się z konsultantem.
Rola fizjoterapeutów w Narodowym Programie Szczepień
W kwietniu wprowadzono zmiany w przepisach, które umożliwiły kwalifikację i podawanie szczepień przeciwko COVID-19 większej grupie zawodów medycznych [2]. Znaleźli się wśród nich także fizjoterapeuci. Jest to pierwszy przypadek oficjalnego nadania fizjoterapeutom uprawnień do wykonywania procedury związanej z naruszeniem tkanek! W przyszłości może to stanowić argument za prawnym uregulowaniem kompetencji fizjoterapeutów, dotyczących wykonywania tego typu zabiegów. Chętni do udziału w szczepieniach fizjoterapeuci muszą ukończyć szkolenie teoretyczne i praktyczne prowadzone przez Centrum Medycznego Kształcenia Podyplomowego lub uczelnie medyczne. Praktyczna część szkolenia, odbywająca się w centrach symulacji, obejmuje naukę techniki wykonywania iniekcji i postępowania w razie wstrząsu [7]. Szkolenia są bezpłatne. Krajowa Izba Fizjoterapeutów zachęca medyków do zdobycia certyfikatu i zaangażowania się w szczepienia. Jednym z powodów jest pokazanie, że fizjoterapeuci są gotowi na stałe poszerzenie ich uprawnień związanych z przerywaniem ciągłości skóry [8].
Ryzyko ekspozycji zawodowej
Wykonywanie zabiegów związanych z przerwaniem ciągłości tkanek wiąże się ze zwiększonym ryzykiem zakażenia się wirusami przenoszonymi drogą krwiopochodną. Każdego roku na świecie około 3 mln pracowników ochrony zdrowia jest narażonych na ekspozycję zawodową na wirusy krwiopochodne, z czego 2 mln dotyczą HBV, 900 tys. – HCV, a 170 tys. – HIV. [9]
Jeżeli utrzyma się tendencja do zwiększania uprawnień fizjoterapeutów, także w zakresie wykonywania zabiegów z naruszeniem ciągłości skóry, warto pomyśleć o ubezpieczeniu HIV/WZW przed rozszerzeniem zakresu swojej pracy zawodowej.
Referencje
1. Ustawa o zawodzie fizjoterapeuty z dn. 25 września 2015 r.
2. Ustawa z dnia 5 grudnia 2008 r. o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi
3. https://nil.org.pl/dla-lekarzy/prawo/medycyna-estetyczna/5296-propozycja-definicji-medycyny-estetycznej (ostatni dostęp: 27.04.2021)
4. https://bezprawnik.pl/zabieg-kosmetyczny-lekarz/ (ostatni dostęp: 27.04.2021)
5. Ustawa z dnia 15 kwietnia 2011 r. o działalności leczniczej
6. https://www.acusmed.pl/blog/czy-suche-iglowanie-w-fizjoterapii-jest-zabronione/ (ostatni dostęp: 27.04.2021)
7. Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 9 kwietnia 2021 r. w sprawie kwalifikacji osób przeprowadzających badania kwalifikacyjne i szczepienia ochronne przeciwko COVID-19
8. https://kif.info.pl/szczepmy-przeciw-covid-19 (ostatni dostęp: 27.04.2021)
9. Agnieszka Dyk-Duszyńska. Ekspozycja zawodowa pracowników medycznych na wirusy zapalenia wątroby typu B (HBV) i C (HCV) oraz ludzki wirus niedoboru odporności (HIV). Poznań 2013
10. https://www.acusmed.pl/blog/polskie-prawo-pozwala-fizjoterapeucie-przerywac-ciaglosc-skory/ (ostatni dostęp: 27.04.2021)